ამბავი ავთანდილისა არაბეთს შექცევისა |
| 24:1 |
იგი‚ მუნით წამოსრული‚ სევდამანცა განა მოკლა!
პირსა იხოკს‚ ვარდსა აპობს‚ ხელი მისი გაამხოკლა;
სისხლსა‚ მისგან დადენილსა‚ მხეცი ყოვლი გაამლოკლა;
მისმან ფიცხლა სიარულმან შარა გრძელი შეამოკლა. |
[672] |
| 24:2 |
მუნ მივიდა‚ სადა იგი მისნი სპანი დაეყარნეს.
ნახეს‚ იცნეს; რაგვარაცა მართებს‚ აგრე გაეხარნეს.
შერმადინსცა ახარებდეს‚ ფიცხლა კაცთა თავნი არნეს:
„მოვიდაო‚ აქანამდის ვისთვის ლხინნი გაგვემწარნეს!“ |
[673] |
| 24:3 |
გაეგება‚ მოეხვია‚ ზედა დასდვა პირი ხელსა‚
აკოცებდა‚ სიხარულით ცრემლსა ღვრიდა ველთა მრწყველსა;
ესე თქვა‚ თუ: „ნეტარ‚ ღმერთო‚ ცხადსა ვხედავ ანუ ბნელსა?
მე ვით ღირს ვარ ამას‚ რომე თვალნი ჩემნი გჭვრეტდენ მრთელსა!“ |
[674] |
| 24:4 |
ყმამან მდაბლად მოიკითხა‚ ზედა დასდვა პირი პირსა;
უბრძანა‚ თუ: „ღმერთსა ვმადლობ‚ შენ თუ ჭირად არა გჭირსა!“
დიდებულთა თაყვანისსცეს‚ აკოცებდეს‚ ვინცა ღირსა‚
ზარსა სცემდეს‚ უხაროდა უფროსსა და თუნდა მცირსა. |
[675] |
| 24:5 |
მოვიდეს‚ სადა საყოფად სახლი დგა მუნ აგებული.
მოვიდა ნახვად ყოველი მის ქალაქისა კრებული.
მაშინვე დაჯდა ნადიმად მორჭმული‚ ლაღი‚ შვებული.
ენა მის დღისა შვებასა ყოლა ვერ იტყვის კლებული. |
[676] |
| 24:6 |
შერმადინს უთხრა‚ უამბო ყოველი მისგან ნახული‚
ანუ ვით პოვა იგი ყმა‚ მისგანვე მზედ დასახული.
ავთანდილს ცრემლი უყოფდა‚ უბნობდა თვალდაფახული:
„უმისოდ მყოფსა სწორად მიჩს ჩემთვის დარბაზი და ხული“. |
[677] |
| 24:7 |
მუნ ამბავი შინაური ყველაკაი მოახსენა:
„შენი წასლვა არვინ იცის‚ რაცა მითხარ‚ აგრე ვქმენა!“
მას დღე მუნით არ წავიდა‚ ინადიმა‚ გაისვენა‚
ცისკრად შეჯდა‚ გაემართა‚ დღე რა მზემან გაათენა. |
[678] |
| 24:8 |
არცაღა დაჯდა ნადიმად‚ არცა ქმნად კვლა ხალვათისა;
შერმადინ მახარობელი წავა მისლვისა მათისა‚
ფიცხლა წავიდა‚ სავალი სამ დღე ვლო დღისა ათისა.
მას ლომსა შეყრა უხარის მის მზისა მოკამათისა. |
[679] |
| 24:9 |
შესთვალა: „მეფე უკადრი ხარმცა მორჭმით და დიდობით!
ამა საქმესა ვიკადრებ შიშით‚ კრძალვით და რიდობით:
მის ყმისა ვერას ვერ მცნობი უხმობდი თავსა ფლიდობით‚
აწ ვცან და გაცნევ ყველასა‚ მოვალ შვებით და მშვიდობით“. |
[680] |
| 24:10 |
როსტევან – მეფე უკადრი‚ მორჭმული‚ შეუპოველი.
შერმადინ მოციქულობა თვით მოახსენა ყოველი:
„ავთანდილ მოვა წინაშე‚ მის ყმისა ვისმე მპოველი“.
ბრძანა: „ვცან ჩემი ღმრთისაგან სააჯო და სათხოველი“. |
[681] |
| 24:11 |
თინათინს ჰკადრა შერმადინ‚ ნათელსა მას უღამოსა:
„ავთანდილ მოვა წინაშე‚ გკადრებს ამბავსა ამოსა“.
იგი მით აკრთობს ელვასა‚ მზისაგან უთამამოსა‚
მას საბოძვარი უბოძა‚ მისი ყველაი დამოსა. |
[682] |
| 24:12 |
მეფე შეჯდა‚ გაეგება ყმასა‚ მუნით მომავალსა;
ამას პირმზე მეფისაგან ივალებდა ვითა ვალსა.
მიეგება‚ მოეგება მხიარული გულმხურვალსა‚
დიდებულთა ჯარისაგან ზოგი ჰგვანდა ვითა მთრვალსა. |
[683] |
| 24:13 |
რა მიეახლა‚ გარდახდა ყმა‚ თაყვანისსცა მეფესა;
აკოცა როსტან‚ მიმხვდარმან ნიშატთა სიიეფესა;
გულმხიარულნი‚ შვებულნი მივლენ დარბაზსა სეფესა;
მის ყმისა მოსლვა უხარის ყოველსა მუნ მეკრეფესა. |
[684] |
| 24:14 |
მას ავთანდილ თაყვანისსცა‚ ლომთალომმან მზეთამზესა.
მუნ ბროლი და ვარდ-გიშერი გაეტურფა სინაზესა.
პირი მისი უნათლეა სინათლესა ზესთაზესა‚
სახლ-საყოფი არა მართებს‚ ცამცა გაიდარბაზესა! |
[685] |
| 24:15 |
მას დღე დასხდეს ნადიმობად‚ გაამრავლეს სმა და ჭამა;
ყმასა მეფე ასრე უჭვრეტს‚ ვითა შვილსა ტკბილი მამა.
მათ ორთავე აშვენებდა‚ ფიფქსა – თოვნა‚ ვარდსა – ნამა.
უხვად გასცეს საბოძვარი‚ მარგალიტი‚ ვითა დრამა. |
[686] |
| 24:16 |
სმა გარდახდა‚ თავის-თავის გაიყარნეს მსმელნი შინა;
დიდებულნი არ გაუშვნეს‚ ყმა დაისვეს ახლოს წინა;
მეფე ჰკითხავს‚ იგი ჰკადრებს‚ რაცა ჭირი დაეთმინა‚
მერმე მისი‚ უცნობოსა‚ რა ენახა‚ რა ესმინა. |
[687] |
| 24:17 |
„მას ვახსენებდე‚ ნუ გიკვირს‚ თქმა მჭირდეს მიწყივ ახისა!
მზე თუ ვთქვა მსგავსი მისი და ანუ მისისა სახისა‚
ვინ უნახავქმნის გონება ყოველთა კაცთა მნახისა;
ვარდი დამჭნარი ეკალთა შუა‚ შორს მყოფი‚ ახ‚ ის-ა!“ |
[688] |
| 24:18 |
რა ჭირი კაცსა სოფელმან მოუთმოს მოუთმინამან‚
ქაცვი ლეწამმან‚ ზაფრანი იმსგავსოს ფერად მინამან.
ავთანდილ‚ მისმან მხსენებმან‚ ღაწვი ცრემლითა მინა მან‚
წვრილად უამბო ამბავი მან‚ მისმან მონასმინამან: |
[689] |
| 24:19 |
„ქვაბნი ომითა წაუხმან‚ სახლად აქვს დევთა სახლები‚
საყვარელისა მისისა ქალი ჰყავს თვით ნაახლები‚
ვეფხისა ტყავი აცვია‚ ცუდად უჩს სტავრა-ნახლები‚
აღარა ნახავს სოფელსა‚ ცეცხლი სწვავს ახალ-ახლები“. |
[690] |
| 24:20 |
რა დაასრულა ამბავი‚ საქმე მისისა ჭირისა‚
ნახვა მის მზისა ნათლისა‚ მის‚ თვალად არდუხჭირისა‚
ეამა ქება ვარდისა‚ ბროლისა განაჭვირისა:
„ეგე კმა სიმხნე სიმხნისად‚ რადღა ხარ მომხვეჭი რისა!“ |
[691] |
| 24:21 |
გამხიარულდა თინათინ ამა ამბვისა სმენითა.
მას დღე იხარებს სმისა და ჭამისა არმოწყენითა‚
კვლა საწოლს დახვდა მის მზისა მონა სიტყვითა ბრძენითა:
მისლვა ებრძანა‚ ეამა‚ თქმა არ ეგების ენითა. |
[692] |
| 24:22 |
ყმა წავიდა მხიარული‚ ლმობიერი‚ არ გამწყრალი‚
ლომი, მინდორს ლომთათანა, მინდორს რული‚ ფერნამკრთალი‚
ყმა სოფლისა ხასიათი‚ ჯავარსრული‚ მრავალწყალი‚
მაგრა ჰქონდა გულისათვის გული გულსა განაცვალი. |
[693] |
| 24:23 |
მზე უკადრი ტახტსა ზედა ზის მორჭმული‚ არნადევრი‚
წყლად ევფრატსა უხვად ერწყო ედემს რგული ალვა მჭევრი‚
ბროლ-ბალახშსა აშვენებდა თმა გიშერი‚ წარბი ტევრი.
მე ვინ ვაქებ? ათენს ბრძენთა‚ ხამს‚ აქებდეს ენა ბევრი! |
[694] |
| 24:24 |
ყმა მხიარული წინაშე დასვა სკამითა მისითა;
სხენან სავსენი ლხინითა‚ ორთავე შესატყვისითა;
უბნობენ ლაღნი‚ წყლიანნი არა სიტყვითა მქისითა;
უთხრა: „ჰპოვეა‚ პატიჟნი ნახენ ძებნითა ვისითა?“ |
[695] |
| 24:25 |
ჰკადრა: „რა კაცსა სოფელმან მისცეს წადილი გულისა‚
ხსოვნა არა ხამს ჭირისა‚ ვით დღისა გარდასრულისა.
ვპოვე ხე‚ ტანი ალვისა‚ სოფლისა წყლითა რწყულისა‚
მუნ პირი‚ მსგავსი ვარდისა‚ მაგრა აწ ფერნაკლულისა. |
[696] |
| 24:26 |
მუნ სარო‚ მსგავსი ვარდისა‚ ვნახე‚ მისჭირდა‚ მი-‚ ნები;
იტყვის: «დავკარგე ბროლი და სადა რთავს ბროლსა მინები».
მით ვიწვი‚ რათგან ჩემებრვე ცეცხლი სწვავს მოუთმინები“.
მერმე კვლა ჰკადრა ამბავი მან‚ მისგან მონასმინები. |
[697] |
| 24:27 |
სიარულსა მისგან ძებნად‚ სრულ პატიჟთა მოსთვლის‚ ჭირსა;
მერმე ჰკადრა‚ საწადლისა ღმერთმან პოვნა ვით აღირსა:
„საწუთრო და სოფელს ყოფა‚ კაცი უჩსო‚ ვით ნადირსა‚
ოდენ ხელი მხეცთა თანა იარების მინდორს‚ ტირსა. |
[698] |
| 24:28 |
ნუ მკითხავ‚ ქება რა გკადრო‚ ჩემგან რა გაგეგონების?
მისსა მნახავსა ნახული აღარა მოეწონების;
თვალი მჭვრეტელი‚ ვით მზისა ციაგსა‚ დაეღონების;
ვარდი შექმნილა ზაფრანად‚ აწ ია შეიკონების!“ |
[699] |
| 24:29 |
წვრილად ჰკადრა‚ რა იცოდა – რა ნახულად‚ რა ნასმენად:
„ვითა ვეფხსა წავარნა და ქვაბი აქვსო სახლად‚ მენად;
ქალი ახლავს სასურველად‚ სულთა დგმად და ჭირთა თმენად“.
ვაჲ‚ სოფელმან სოფელს მყოფი ყოვლი დასვა ცრემლთა დენად! |
[700] |
| 24:30 |
ქალსა რა ესმა ამბავი‚ მიხვდა წადილი ნებისა‚
განათლდა პირი მთვარისა‚ ვით ნათლად ნავანებისა;
იტყვის: „რა უთხრა პასუხი მას სათნებლისა თნებისა‚
რაა წამალი მისისა წყლულისა განკურნებისა?“ |
[701] |
| 24:31 |
ყმა ეტყვის: „ვის აქვს მინდობა კაცისა მომცქაფავისა?
მან ჩემთვის დაწვა თავისა დადვა‚ არდასაწვავისა;
დრო დამიც ჩემგან მისლვისა‚ მითქვამს დადება თავისა‚
მზე შემიფიცავს თავისა‚ ჩემგან მზედ სახედავისა. |
[702] |
| 24:32 |
ხამს მოყვარე მოყვრისათვის თავი ჭირსა არდამრიდად‚
გული მისცეს გულისათვის‚ სიყვარული – გზად და ხიდად;
კვლა მიჯნურსა მიჯნურისა ჭირი უჩნდეს ჭირად დიდად‚
აჰა‚ მაქვსმცა უმისოსა ლხინი არმად‚ თავი ფლიდად!“ |
[703] |
| 24:33 |
მზე ეტყვის: „მომხვდა ყოველი ჩემი წადილი გულისა:
პირველ‚ შენ მოხვე მშვიდობით‚ მპოვნელი დაკარგულისა‚
მერმე‚ ზრდა სიყვარულისა გაქვს‚ ჩემგან დანერგულისა‚
ვპოვე წამალი გულისა‚ აქამდის დადაგულისა! |
[704] |
| 24:34 |
საწუთრო კაცსა ყოველსა ვითა ტაროსი უხვდების:
ზოგჯერ მზეა და ოდესმე ცა რისხვით მოუქუხდების.
აქამდის ჭირი ჩემ ზედა‚ აწ ესე ლხინი უხვდების‚
რათგან შვება აქვს სოფელსა‚ თვით რად ვინ შეუწუხდების? |
[705] |
| 24:35 |
შენ არგატეხა კარგი გჭირს ზენაარისა, ფიცისა.
ხამს გასრულება მოყვრისა სიყვარულისა მტკიცისა‚
ძებნა წამლისა მისისა და ცოდნა ხამს უიცისა‚
ჩემი თქვი‚ რა ვქმნა ბნელქმნილმან‚ მზე მიმეფაროს‚ მი-‚ ცისა?“ |
[706] |
| 24:36 |
ყმამან ჰკადრა: „სიახლითა შევრთე ჭირი შვიდსა მე რვა‚
ცუდი არის დამზრალისა გასათბობლად წყლისა ბერვა‚
ცუდი არის სიყვარული‚ ქვეით კოცნა‚ მზისა წვერვა‚
თუ გეახლო‚ ერთხელ ვაჲ და‚ რა მოგშორდე‚ ათასჯერ ვა! |
[707] |
| 24:37 |
ვაჲ თუ გავიჭრა‚ გაჭრილსა სადა‚ გლახ‚ დამწვავს სამ ალი!
გული ძეს საგნად ისრისა‚ მესრის საკრავად სამალი;
დღე სიცოცხლისა ჩემისა დღესითგან ჩანს ნასამალი;
მალვა მწადს‚ მაგრა გარდახდა ჟამი პატიჟთა სამალი! |
[708] |
| 24:38 |
მესმა თქვენი ნაუბარი‚ გავიგონე‚ რაცა ჰბრძანე;
ვარდსა ქაცვი მოაპოვნებს‚ ეკალთამცა რად ვეფხანე?!
მაგრა‚ მზეო‚ თავი მზესა ჩემთვის სრულად დააგვანე‚
სიცოცხლისა საიმედო ნიშანი რა წამატანე!“ |
[709] |
| 24:39 |
ყმა ტკბილი და ტკბილქართული‚ სიკეთისა ხელისმხდელი‚
ამას ზედა ეუბნების‚ ვით გაზრდილსა ამო მზრდელი;
ქალმან მისცნა მარგალიტნი‚ სრულქმნა მისი საწადელი‚
ღმერთმან ქმნას და გაუსრულდეს ლხინი ესე აწინდელი! |
[710] |
| 24:40 |
რა სჯობს‚ რა კაცმან გიშერი ბროლ-ლალსა თანა ახიოს‚
ანუ ბაღს ალვა საროსა ახლოს რგოს‚ მორწყოს‚ ახიოს‚
მისსა მჭვრეტელსა ალხინოს‚ ვერმჭვრეტსა ავაგლახიოს!
ვაჲ მოყვარისა გაყრილსა‚ ახი ოს ეყოს‚ ახი ოს! |
[711] |
| 24:41 |
მათ მიხვდა ლხინი ყოველი ერთმანერთისა ჭვრეტითა.
ყმა წამოვიდა გაყრილი‚ მივა გულითა რეტითა.
მზე ტირს სისხლისა ცრემლითა‚ ზღვისაცა მეტისმეტითა.
იტყვის: „ვერ გაძღა სოფელი‚ ვაჲ‚ სისხლთა ჩემთა ხვრეტითა!“ |
[712] |
| 24:42 |
ყმა წავიდა სევდიანი‚ მკერდსა იცემს‚ ამად ილებს‚
რომე კაცსა მიჯნურობა ატირებს და გააფრდილებს;
რა ღრუბელი მიეფარვის‚ მზე ხმელეთსა დააჩრდილებს‚
მის მოყვრისა მოშორვება კვლა აბინდებს‚ არ ადილებს. |
[713] |
| 24:43 |
სისხლმან და ცრემლმან გარევით ღაწვი ქმნის ღარად და ღარად;
იტყვის: „მზე ჩემგან თავისა კმა დასადებლად აღარად;
მიკვირს‚ თუ გული ალმასი შავმან წმწამმან დაღა რად!
ვირე ვნახვიდე‚ სოფელო‚ მინდი სალხინოდ აღარად! |
[714] |
| 24:44 |
ვინ უწინ ედემს ნაზარდი ალვა მრწყო‚ დამრგო‚ მახია‚
დღეს საწუთრომან ლახვარსა მიმცა‚ დანასა მახია‚
დღეს გული ცეცხლსა უშრეტსა დაბმით დამიბა‚ მახია.
აწყა ვცან‚ საქმე სოფლისა ზღაპარია და ჩმახია!“ |
[715] |
| 24:45 |
ამას მოსთქვამს‚ ცრემლსა აფრქვევს‚ ათრთოლებს და აწანწარებს‚
გულამოსკვნით‚ ოხრვა-სულთქმით მიხრის ტანსა‚ მიაწარებს.
საყვარლისა სიახლესა მოშორვება გაამწარებს‚
ვაჲ‚ საწუთრო ბოლოდ თავსა ასუდარებს‚ აზეწარებს! |
[716] |
| 24:46 |
ყმა მივიდა‚ საწოლს დაჯდა‚ ზოგჯერ ტირს და ზოგჯერ ბნდების‚
მაგრა ახლავს გონებითა საყვარელსა‚ არ მოსწყდების;
ვით მწვანვილსა თრთვილისაგან‚ პირსა ფერი მოაკლდების.
ხედავთ‚ ვარდსა უმზეობა რაგვარ ადრე დააჩნდების! |
[717] |
| 24:47 |
საწოლს მჯდომმან პირსა ცემით ბროლი ბღუჯოს‚ ვარდი კონოს;
გულსა იდებს‚ იტყვის: „კაცმან ჭირი ლხინსა შეაწონოს;
ლხინმან სძლიოს‚ გაძლება ხამს‚ ჭირი სთმოს და ჟამთა მონოს.
ვინ ქონება არ იმადლოს‚ მას სხვა ღმერთმან რა აქონოს! |
[718] |
| 24:48 |
გული კრულია კაცისა‚ ხარბი და გაუძღომელი‚
გული – ჟამ-ჟამად ყოველთა ჭირთა მთმო‚ ლხინთა მნდომელი‚
გული – ბრმა‚ ურჩი ხედვისა‚ თვით ვერას ვერ გამზომელი‚
ვერცა ჰპატრონობს სიკვდილი‚ ვერცა პატრონი რომელი!“ |
[719] |
| 24:49 |
რა გულსა უთხრა გულისა‚ სიტყვანი საგულისონი‚
მან მარგალიტნი მოიხვნა მის მზისა სამეყვისონი‚
მის მზისა მკლავსა ნაბამნი‚ მათ კბილთა შესატყვისონი‚
პირსა დაიდვა‚ აკოცა‚ ცრემლი სდის‚ ვითა ბისონი. |
[720] |
| 24:50 |
რა გათენდა‚ კაცი მოვა მომკითხავი‚ დარბაზს მხმობი.
ყმა წავიდა ლაღი‚ ნაზი‚ ნაღვიძები‚ ძილნაკრთობი.
ერთმანერთსა ეჯარვიან‚ დგას მჭვრეტელთა ჯარი მსწრობი;
მეფე მინდორს ეკაზმოდა‚ მოემზადა დაბდაბ-ნობი. |
[721] |
| 24:51 |
მეფე შეჯდა‚ მაშინდელი ზარი აწმცა ვით ითქმოდა!
ქოს-დაბდაბთა ცემისაგან ყურთა სიტყვა არ ისმოდა‚
მზესა ქორნი აბნელებდეს‚ ძაღლთა რბოლა მიდამოდა;
მას დღე მათგან დანაღვარი სისხლი ველთა მოესხმოდა! |
[722] |
| 24:52 |
ინადირეს‚ შემოიქცეს მხიარულნი‚ მინდორს რულნი;
შეიტანნეს დიდებულნი‚ თავადნი და სპანი სრულნი;
დაჯდა‚ დახვდეს მოკაზმულნი საჯდომნი და სრანი სრულნი‚
ხმას სცემს ჩანგი ჩაღანასა‚ მომღერალნი იყვნეს რულნი! |
[723] |
| 24:53 |
ყმა ახლოს უჯდა მეფესა‚ ჰკითხვიდა‚ ეუბნებოდა;
ბაგეთათ გასჭვირს ბროლ-ლალი და კბილთათ ელვა ჰკრთებოდა.
ახლოს სხდეს ღირსნი‚ ისმენდეს‚ შორს ჯარი დაიჯრებოდა‚
უტარიელოდ ხსენება არვისგან იკადრებოდა. |
[724] |
| 24:54 |
ყმამან რაცა არვის უთხრის‚ კითხვად ვინმცა გაუპირდა?
მართალა‚ თუ საუბარსა აძვირებდა‚ ძვირად ღირდა;
სმა გარდახდა‚ გაიყარნეს‚ ყმა წავიდა‚ მი-ცა-სჭირდა‚
ვეღარ გასძლო‚ გული მისი აუჩუქდა‚ აუტირდა. |
[725] |
| 24:55 |
ყმა მივიდა გულმოკლული‚ ცრემლი ველთა მოედინა.
მართ მისივე სიყვარული უარებდა თვალთა წინა.
ზოგჯერ ადგის‚ ზოგჯერ დაწვის‚ ხელსა რადმცა დაეძინა!
რაცა აჯა დათმობისა გულმან ვისმცა მოუსმინა! |
[726] |
| 24:56 |
წევს‚ იტყვის: „გულსა სალხინო რამცაღა დაუსახეო?
მოგშორდი‚ ედემს ნაზარდო ტანო ლერწამო და ხეო‚
შენთა მჭვრეტელთა ნიშატო‚ ვერმჭვრეტთა სავაგლახეო‚
ცხადად ნახვასა არ ღირს ვარ‚ ნეტარმცა სიზმრივ გნახეო!“ |
[727] |
| 24:57 |
ამას მოსთქმიდის ტირილით ცრემლისა დასაღვაროთა;
კვლა გულსა ეტყვის: „დათმობა ჰგვანდეს სიბრძნისა წყაროთა.
არ დავთმოთ‚ რა ვქმნათ‚ სევდასა‚ მითხარ‚ რა მოუგვაროთა?
თუ ლხინი გვინდა ღმრთისაგან‚ ჭირიცა შევიწყნაროთა“. |
[728] |
| 24:58 |
კვლა იტყვის: „გულო‚ რაზომცა გაქვს სიკვდილისა წადება‚
სჯობს სიცოცხლისა გაძლება‚ მისად თავისა დადება‚
მაგრა დამალე‚ არ გაჩნდეს შენი ცეცხლისა კვლა დება‚
ავად შეჰფერობს მიჯნურსა მიჯნურობისა ცხადება!“ |
[729] |
| 24:59 |
რა გათენდა‚ შეეკაზმა‚ ყმა გავიდა ადრე გარე;
იტყვის: „ნეტარ‚ მიჯნურობა არ დამაჩნდეს‚ და-მცა-ვფარე!“
დათმობასა ეაჯების გულსა: „შენ რა მოუგვარე!“
ცხენსა შეჯდა‚ წამოვიდა ვაზირისა სახლსა მთვარე. |
[730] |
